Universitet (SBU) rektori prof. Dr. Jevdet Erdöl va SBÜ Hamidiye Sog’liqni saqlash fanlari instituti Biotexnologiya bo’limidan Dr. Özge Dinch loyihani DHAga tushuntirdi.
Qishloq va o‘rmon xo‘jaligi vazirligi ko‘magida Sog‘liqni saqlash fanlari universitetida yangi meva-sabzavotlarni daladan javongacha yo‘qotishning oldini olish bo‘yicha yangi loyiha ishlab chiqilmoqda. Kimyoviy moddalardan xoli yangi mahsulot qishloq xo‘jaligida keng ko‘lamda foydalanish uchun sinovdan o‘tkaziladi. Ta’kidlanishicha, loyiha amalga oshirilgach, yiliga taxminan 26 million tonna yangi meva va sabzavot yo’qotilishining oldi olinadi.
Sog‘liqni saqlash fanlari universiteti tomonidan Qishloq xo‘jaligi vazirligi ko‘magida amalga oshirilayotgan loyihani 2 yil ichida yakunlash rejalashtirilgan.
Yangi meva va sabzavotlarni daladan javonlarga chirigan, buzilgan yoki yaroqsiz sharoitlarda tashish uchun qo’l va terini dezinfektsiyalash vositasi sifatida ishlatiladigan kimyoviy moddalarsiz yangi mahsulot qishloq xo’jaligida foydalanish uchun sinovdan o’tkaziladi.
Loyiha tugallangach, bakteriya, virus va zararkunandalarning zararli taʼsirini yoʻqotish uchun ishlatiladigan pestitsidlar deb ataladigan kimyoviy vositalardan foydalanishga hojat qolmaydi. Shunday qilib, yangi meva va sabzavotlarning chirishining oldini olish orqali ularning saqlash muddati uzaytiriladi va yiliga taxminan 26 million tonna yo‘qotishning oldi olinadi.
QO’L DEZINFEKTSIONDAGI moddadan Qishloq xo’jaligida foydalaniladi
Turk qishloq xo’jaligiga yangi nafas olib keladigan ushbu muhim loyihada Maltepe universiteti, Oziq-ovqat xavfsizligi uyushmasi, Adana Biologik nazorat tadqiqot instituti, Alata bog’dorchilik tadqiqot instituti va Turkiyaning eng yirik supermarketlar tarmog’i va meva sharbatlari kompaniyalari hamkorlik qilmoqda. Loyihada pandemiya davrida dezinfektsiyalash vositasi sifatida keng qoʻllanilgan va inson salomatligiga zarar yetkazmagani uchun afzal qilingan “gipoxlor kislotasi”ning qishloq xoʻjaligida keng koʻlamda qoʻllanilishi sinovdan oʻtkaziladi.
Sho’r suvni elektroliz qilish natijasida olingan gipoxlorid kislota dalada yoki issiqxonalarda purkash yoki cho’mdirish usuli bilan yangi meva va sabzavotlarga surtiladi. Shu tariqa, hosildan tortib to iste’molchiga qadar qishloq xo’jaligi mahsulotlarining mog’or, axloqsizlik, chang va qo’ziqorin kabi ko’plab sabablarga ko’ra chirishiga yo’l qo’ymaslik uchun harakat qilinadi. Usulning Turkiya sharoitida qanchalik foydali ekanligi o’lchanadi va olingan ma’lumotlardan yaxshi qishloq xo’jaligi amaliyotlarida gipoxlorid kislotadan foydalanishni ommalashtirish uchun foydalaniladi. Xuddi shu usul Gollandiya, Rossiya va Yaponiya kabi ba’zi mamlakatlarda qishloq xo’jaligida keng qo’llaniladi. Meva va sabzavotlarda kimyoviy chiqindilarni qoldirmagani uchun mahsulot butun dunyo bo’ylab afzal ko’riladi. Loyiha menejeri – Sog’liqni saqlash fanlari universiteti (SBU) rektori, prof. Dr. Jevdet Erdöl va SBÜ Hamidiye Sog’liqni saqlash fanlari instituti Biotexnologiya bo’limidan Dr. Özge Dinch loyihani DHAga tushuntirdi.
SBU rektori prof. Dr. Jevdet Erdöl , BMT ma’lumotlariga ko’ra dunyoda taxminan 1 milliard odamning oziq-ovqatga ega bo’lishda qiynalayotganiga va 35 ming kishining ochlikdan nobud bo’lganiga diqqat qaratib, oziq-ovqat xavfsizligi hayotiy ahamiyatga ega ekanligini ta’kidladi. Prof. Dr. Erdöl, “Bundan tashqari, mamlakatimizda taxminan 26 million tonna oziq-ovqat mahsuloti oxirgi iste’molchiga yetguncha buziladi, chiriydi, shikastlanadi va tashlanadi. Zanjir bozorlarida meva va sabzavotlarning taxminan 10 foizi, ayniqsa, iste’molchiga yetib borguncha uloqtirilishi kerak. Bundan tashqari, daladan iste’molchigacha bo’lgan yo’lda yangi meva va sabzavotlarning 50 foizigacha zarar ko’radi. Universitetimiz rahnamoligida yangi sabzavot va mevalarning saqlash muddatini uzaytirish, ularni chirish va uloqtirilishining oldini olish bo‘yicha loyiha boshlangan edi. 2 yil davom etadigan ushbu loyihaning eng muhim natijasi shuki, biz bu 26 million tonnaning katta qismini tashlab ketishdan saqlab qolamiz. Ehtimol, bu meva-sabzavot narxlarining bir nuqtada oshishiga to’sqinlik qiladi. Ushbu modda pestitsid emas. Bu jihatdan ham muhimdir, chunki u odamlarga yoki tirik mavjudotlarga zarar etkazadigan modda emas. «Bu yangi meva va sabzavotlarni daladan dasturxonga o’tadigan sarguzashtda yanada sog’lom tashish imkonini beradi», dedi u.
To’liq yangiliklar uchun CNN Turk Yangiliklar saytiga tashrif buyurishingiz mumkin.
